قدس آنلاین-گروه استان ها:البته این نخستین بار و آخرین مرتبه هم نخواهی بود  که کول بران جان خود را برای به دست آوردن یک‌لقمه‌نان از دست می‌دهند.

۲۶ آذر سال جاری نیز آزاد ۱۷ ساله و فرهاد ۲۱ ساله دو برادر مریوانی درراه برگشت گرفتار برف و بوران و سرمای استخوان سوز گردنه «ته‌ته» شدند و جان باختند  و لذا این اتفاق تلخ اذهان عمومی را متأثر کرد و نگاه‌ها معطوف به وضعیت کول بران شد.

چرا کول بری ؟

بخشی از مرزنشینان استان برای تأمین معیشت و درآمد خود از مرزهای غیررسمی اقدام به حمل بار به‌وسیله کول یا به‌اصطلاح رایج «کول بری» می‌کنند که این موضوع به یکی از چالش‌های مردم و مسئولان استان‌های غربی ایران تبدیل‌شده است.

اگرچه آمار دقیقی از تعداد کول بران در دست نیست و در طول ماه‌های سال این تعداد افزایش یا کاهش می‌یابد(در فصول گرم تعداد افزایش و در فصول سرد کاهش می‌یابد اما به‌صورت تخمینی می‌توان گفت که در چهار استان غربی آذربایجان غر بی، کردستان، کرمانشاه و ایلام بین ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر اقدام به کول بری می‌کنند.

کول بران در این چهار استان اجناسی را بر روی دوش خود از نقاط صفر مرزی با کشور عراق به داخل ایران حمل می‌کنند و درازای آن پولی از صاحب بار دریافت می‌نمایند. 

پرت شدن از صخره، تصادف، غرق‌شدگی و سرمازدگی، ریزش کوه یا بهمن، انفجار مین، تیراندازی از سوی مأموران نوار مرزی ازجمله خطراتی است که کول بران را تهدید می‌کند. 

بر اساس مشاهدات عینی نگارنده؛ کول بران از نقاط سخت گذر و میانبری عبور می‌کنند که هم زودتر به مقصد برسند و هم از دید مأموران مرزی پنهان بمانند اما همین موضوع باعث ورود آسیب‌های فراوانی به آن‌ها شده است. از سوی دیگر بقایای مین و مواد منفجره باقی‌مانده از زمان جنگ تحمیلی در نوار مرزی ایران با عراق همچنان در این مناطق قربانی می‌گیرد که کول بران یکی از قربانیان آن هستند.

کول بران به دلیل موقعیت جغرافیایی غرب ایران که بیشتر کوهستانی است مجبورند ۱۵ کیلومتر را از مبدأ تا مقصد به‌صورت رفت‌وبرگشت طی کنند و بسته به نوع راه و همواری و ناهمواری آن حدود پنج ساعت برای حمل یک‌بار باید پیاده‌روی کنند.

اگرچه نوع، وزن و حجم بار در نرخ کرایه کول بران مؤثر است اما به‌طور میانگین هر کول بر به ازای هر کیلوگرم بار ۱۵ هزار تومان عایدش می‌شود یعنی به‌طور  متوسط اگر کول بری ۵۰ کیلوگرم بار با خود حمل کند ۷۵۰ هزار تومان درآمد به دست می‌آورد. 

توجه به وضعیت کول بران

رهبر معظم انقلاب اردیبهشت سال ۹۵ در دیدار با کارگران به مناسبت هفته‌ کارگر به مسئله کول بری با تأکید بر لزوم مبارزه مجدانه با قاچاق کالا اظهار داشتند: «مراد من از قاچاق، فلان کوله بر ضعیفِ بلوچستانی نیست که می‌رود آن‌طرف یک‌چیزی را برمی‌دارد روی کول خودش می‌آورد این‌طرف؛ این‌ها که چیزی نیست، این‌ها اهمّیّتی ندارد؛ با آن‌ها مبارزه هم نشود اشکالی ندارد.»

کول بری اقدامی طبیعی

سهراب دل‌انگیزان، استاد اقتصاد دانشگاه رازی کرمانشاه درباره اقتضائات مناطق مرزی می‌گوید: آیا می‌توان مردم مرزنشین را وادار کرد درحالی‌که بیکار هستند، درآمدی ندارند، فقیر هستند و شرایط مرز هم نامساعد است، از حداقل شرایطی که برای زیستشان نیاز دارند، یعنی مثلاً جابه‌جا کردن این قبیل کالاها، خودداری کنند؟

وی با پیشنهاد به‌منظور ایجاد سازوکار قانونی بیان می‌کند: اگر کول بری را به رسمیت بشناسیم می‌توانیم آن را کنترل کنیم یعنی مشخص می‌شود چه جنسی و به چه مقداری وارد یا خارج‌شده است. سوم اینکه شرایط عرضه آزاد این کالاها برای کول بران فراهم می‌شود.

وی با اشاره به وجود واسطه‌ها در مبادلات مرزی گفت: وقتی این نوع مبادلات مرزی، قانونی نیستند، کول برها کار را انجام می‌دهند، اما در مرزها کشته می‌شوند، از کوه‌ها سقوط می‌کنند و دچار معلولیت می‌شوند. نتیجه آن‌هم مبلغ بسیار اندکی برای هر نفر در حد روزی ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان است. اما وقتی قانونی باشد، می‌توانیم شرایط عرضه آزاد بدون وجود واسطه‌ها را برای خود کول برها فراهم کنیم تا جنسشان را با حداقل پول، جابه‌جا نکنند. بلکه مبلغ قابل قبولی را دریافت کنند که بتوانند زندگی‌شان را با آن اداره کنند. با قانونی شدن کول بری، این افراد می‌توانند مقدار مشخصی کالا را از جایی به‌جای دیگر ببرند و اطمینان داشته باشد که درآمد مشخصی خواهند داشت.

این استاد اقتصاد افزود: من موافق این هستم که دولت، کول بری را به رسمیت بشناسد و موافقم که به کول برها شناسنامه دهد تا به‌تدریج شرایط کشور ما به حدی برسد که کول برها، همه در کارخانه‌های ارزشمندی که در داخل کشور فعال هستند، مشغول به کار شوند و دیگر کار کول بری انجام نشود و محصولات، از مرزهای رسمی جابه‌جا شود. ولی الآن شرایط آن مهیا نیست.